Nguyễn Du
Bắc hành tạp lục Bài 11
Giáp Thành Mã phục ba miếu
Lục thập lão nhân cân lực suy
Cứ an bị giáp tật như phi
Ðiện đình chỉ bác quân vương tiếu
Hương lý ninh tri huynh đệ bi
Ðồng trụ cận năng khi Việt nữ
Châu xa tất cánh lụy gia nhi
Tính danh hợp thướng Vân đài họa
Do hướng Nam trung sách tuế thì
Nguyễn Du
Dịch Nghĩa
Miếu thờ Mã Viện ở Giáp thành
Người già tuổi sáu mươi thì gân sức suy.
Ông còn mặc giáp nhảy lên ngựa nhanh như bay.
Chỉ chuốc một nụ cười của nhà vua nơi cung điện.
Ðâu biết anh em nơi quê hương thương xót cho ông! (1)
Cột đồng chỉ dối được đàn bà con gái Việt. (2)
Chứ như xe ngọc châu chở về, thị lại để lụy cho con cháu ông. (3)
Tên tuổi ông (đáng lẽ) được ghi nơi bức họa Vân Ðài. (4)
Sao lại đòi nước Nam hằng năm phải cúng tế? (5)
---------------------------------------------------
Giáp thành : Nơi ranh giới Việt Nam và Trung Hoa.
Mã Phục Ba : Tên Mã Viện hiệu phục ba tướng quân, 60 tuổi còn đi đánh giặc lập công. Vua thương tuổi cao không nỡ cho đi, Mã Viện liền mặc áo giáp nhảy lên yên ngựa tỏ ra mình còn khỏe mạnh. Vua cười nói : Ông này quắc thước lắm.
(1) Huynh đệ bi : Người em họ Mã Viện là Thiếu Du thấy Mã Viện ham lập công danh, thường than rằng chỉ mua lấy khổ cho thân.
(2) Ðồng trụ : Truyền rằng Mã Viện sau khi thắng hai bà Trưng, dựng trụ đồng ở địa phận Quảng Tây.
(3) Lụy gia nhi : Ở Giao Chỉ về, sau khi thắng trận, Mã Viện có chở theo một xe hạt ý dĩ để chữa bệnh tê thấp. Khi Mã Viện chết, có người tố cáo với vua rằng Mã Viện chở một xe châu báu về làm của riêng. Vua giận. Vợ con sợ hãi không dám đưa thi hài về quê, phải chôn ở phía Tây kinh thành.
(4) Vân Ðài : Ðài mây. Vua Hán Quang Vũ cho lập một đài cao, gọi là Vân Ðài, và truyền vẽ tượng 28 vị công thần treo nơi đài để tuyên công.
(5) Sách tuế thì : Sau khi Mã Viện chết rồi vua Trung Quốc bắt dân Việt lập đền thờ. Ðền ở Giáp là một.
Dịch Thơ
Miếu thờ Mã phục ba ở Giáp Thành
Người sáu mươi kém suy gân sức,
Ông lẹ làng mặc giáp lên yên.
Cung rồng chuốc một tiếng khen,
Quê hương đâu biết nỗi phiền người thân!
Sợ cột đồng riêng phần Việt nữ,
Dèm xe châu để lụy gia nhi.
Ðài mây công cán không ghi,
Trời Nam muôn dặm mắc gì khói hương ?
Bản dịch: Quách Tấn
Được bạn: Mai Hoa Trang đưa lên
vào ngày: 10 tháng 11 năm 2011